Een stukje muziek maar weer eens, nou ja .... een stukje óver een stukje muziek. En wat voor één, een zeer bekend nummer, zeker weten dat vrijwel iedereen wel eens A Whiter Shade of Pale heeft gehoord. Een klassieker in de popgeschiedenis. Het is een nummer van Procol Harum, van hun eerste album uit 1967. Heel bijzonder aan deze groep is dat ze een aparte tekstschrijver hebben. Keith Reid zingt niet en bespeelt geen instrumenten. Dit maakt Reid een uniek lid van de Rock familie. Hij hoefde alleen maar leuke teksten te schrijven voor de Art Rockband Procol Harum.
De huidige generatie kent Procol Harum niet zo. Jammer voor die mensen, want ze missen nogal wat. Hoewel hun muziek over het algemeen niet zo toegankelijk is en wat pompeus en niet erg virtueus en weinig afwisselend, maakten ze prachtige symfonische muziek met mooie poëtische teksten en hadden een zeer herkenbaar repertoire.
The Paramounts
De band vormde zich in het begin van de jaren zestig onder de naam The Paramounts en speelde vooral R&B covers. In 1967 viel de band uiteen en Brooker, een van de oprichters formeerde Procol Harum in haar plaats. De eerste bezetting bestaat uit: Gary Brooker - keyboard en zang; Matthew Fisher - keyboard; Dave Knights - basgitaar; Bobby Harrison - drums; Ray Royer - gitaar en hoewel hij nooit meeging met optredens wordt Keith Reid, de tekstschrijver, beschouwd als het zesde lid van de groep. Samen met de bezetting zochten ze naar een nieuwe naam voor de groep. De naam Procol Harum werd aangedragen door de manager, het was de naam van een kat van een vriend van hem. Ze vonden het meteen prachtig en passend voor hun groep. Later zochten ze op wat het betekende, het bleek Latijns te zijn en hoewel verkeerd gespeld vonden ze betekenis best passen. Procul Harun betekent iets als 'Beyond these things', een leuke bijkomstigheid, vonden ze.
Debuut single
De debuut single van Procol Harum was de verrassings hit in de zomer van 1967. Het sprak de luisteraars meteen aan vanaf het eerste moment dat het te horen was op radio Caroline. Terwijl Sgt Pepper de albumlijst aanvoert, staat A Whiter Shade of Pale nummer 1 op de single ranglijst. Het nummer is een mengeling van elektrische gitaarrock, stevige vocalen en bombastische drums samen met poëtische teksten en artistieke klassieke arrangementen. Het hoorde bij de eerste serie songs die geproduceerd werd door het songwriters duo componist-zanger-pianist Gary Brooker en tekstschrijver Keith Reid.
Het was 'zesde lid' Keith Reid die tijdens een feestje het idee kreeg voor de song. 'Een jongen kijkt naar een meisje en zegt tegen haar, 'You've gone a whiter shade of pale. Die uitspraak bleef in mijn gedachte. Het was een mooi om zoiets te zeggen. Ik wilde dat ik het gezegd had.' Lachte Keith, terwijl Gary zijn kopje koffie neerzette en ruzie had met zijn neusinhaler. Reid vervolgd: 'De titel was er het eerst. Het gaat meestal als met een puzzel. Na de titel vind je de rest van de stukjes om het beeld kompleet te maken.'
Brooker's arrangement was een mix van Bach (hoewel Reid dit tegenspreekt: 'It is not Air on a G-String) en Percy Sledge. When a Man Loves a Woman, die hit van het voorgaande jaar had zo ongeveer dezelfde opbouw. Reid's cryptische teksten voegen daar iets bijzonders aan toe. Er is een bepaalde spanning tussen de majestueuze muziek en de vreemde paranoische teksten. Deze tegenstelling zal oorzaak zijn van de perceptie dat A Whiter Shade of Pale een wat obscuur nummer is.
'Ik snap nooit wanneer mensen zeggen dat ze het niet begrijpen,' zegt Reid. 'Het is een verhaal, een reis, gezien vanuit het standpunt van een mannen karakter.' Het lied gaat erover wat het is om schipbreuk te lijden, in meer dan één betekenis van het woord. Een nerveuze verleider drinkt zich moed in met alcohol. Als hij steeds meer dronken wordt, worden zijn indrukken van zijn onbekende partner verward met fragmenten uit zijn jeugd en zijn eigen weekhartige aspiraties. Het lied heeft als metafoor een scheepsramp en er wordt een parallel getrokken tussen een romantische verovering en de allure van de zee.
Als in een nacht van excessen, zijn er gaten in de vertelling. De zinsnede 'And so it was that later ...' krijgt gewicht door herhaling en de positie net voor de frase ('Her face at first just ghostly / Turned a whiter shade of pale'). De luisteraar wordt uitgenodigd de gaten te vullen met zijn eigen verbeelding. Een kompleet vers uit het begin van het lied is vervallen. Een ander is optioneel ('She said, 'I'm home on shore leave,' / Though in truth we were at sea') en is verdwenen in de opgenomen single versie onder invloed van producer Denny Cordell, om aan de standaard lengte voor een single te komen.
Canterbury Tales
Voor een popsong, draagt A Whiter Shade of Pale een ongekende hoeveelheid literaire bagage. Hoewel volgens Reid de verwijzing naar Chaucer een fabeltje is. 'One thing people always get wrong is that line about the Miller's Tale. I've never read Chaucer in my life. They're right off the track there.' Waarom heeft hij het erin gezet dan? 'I can't remember now.' In de versie van Willie Nelson en Waylon Jennings veranderen ze dan ook 'The Miller told his tale' in 'the mirror told its tale', wat volgens Reid beter past in de tekst. De analogie met Canterbury Tales, goedgekeurd door Reid of niet, snijdt wel hout. Beide zijn in essentie Engelse werken, de ene in de literatuur, en de andere als pop standaard. Beide zijn onder het respectabele oppervlak in essentie seksueel getinte werken.
Is A Whiter Shade of Pale zelf beïnvloed door Bach en Percy Sledge, haar eigen invloed strekt zich wijd uit in de popmuziek. Van Jane Birkin's Je t'aime tot Queen's Bohemian Rhapsody en het komplete werk van Rick Wakeman. Het lied heeft het zelfs als huwelijks ritueel geschopt, als vervanging voor Handel's Wedding March, als melodie op weg naar het altaar; het werd inderdaad gespeeld op het huweliijk van Gary Brooker en Françoise. Ook is het vele malen gecoverd o.a. door dezelfde Percy Sledge, Shorty Long, King Curtis, Willie Nelson, Waylon Jennings, The Everly Brothers, Bonnie Tyler, Justin Hayward, Annie Lennox en natuurlijk master coverer himself: Joe Cocker. Dit is maar een greep uit de lijst van 255 nummers die ik vond op http://awsop.com en die bijgewerkt is tot eind 2001. Het is een site van, zoals ze zelf zeggen: '3 crazy people'. Naast een lijst met covers hebben ze ook een lijst met missers, fouten dus in de tekst en wat 'fun facts'. Zo weten we dankzij deze 'crazy people' dat A Whiter Shade Of Pale is 8 vertalingen is te horen; dat de langste versie van Daniel Kobialka is (18 minuten en 32 seconden) en dat de korste opgenomen versie slechts 25 seconden duurt. Ondertussen bestaat de site niet meer.
Bezetting
De originele bezetting van de groep duurde niet lang. Al voor de opname van hun eerste album verlaten Harrison en Royer de groep, zij worden vervangen door B. J. Wilson (drums) en Robin Trower (gitaar). Dit is de klassieke Procol Harum bezetting zoals wij die kennen (1967-69). Fisher en Knights verdwijnen in 1970, zij worden vervangen door Chris Copping die bas en keyboard speelt. Dave Ball vervangt in 1971 de vertrekkende Robin Trower. Na het vertrek van Fisher en Trower wordt het geluid toch wat dunnetjes. Ball vertrekt in 1972, vervangen door Mick Grabham. In hetzelfde jaar komt Alan Cartwright erbij als basspeler, maar vertrekt voor hun laatste album in 1977 waarop Pete Solley op keyboard speelt. Uiteindelijk is Brooker samen met drummer J. Wilson (1989 overleden) de meest constante factor in de groep.
Hoewel ze hun roem aan hitsingles te danken hebben, is Procol Harum toch een echte album-band. Hun derde album 'A Salty Dog' bleek hun best toegankelijke en verkopende te zijn. Muzikaal gezien zit Procol Harum tussen hardrock en klassieke rock. Hoewel ze vaak een briljante mix tussen deze twee weten te vinden, leunen de albums toch meestal de ene of de andere kant uit. Na het vertrek van Trower slaat Procol kompleet naar de klassieke kant door. Met 'Live at Edmonton', een symfonische exercitie, dringen ze in 1972 eindelijk weer eens de top 20 binnen met een symfonische versie van een nummer van hun eerste LP: Conquistador. De nieuwe ingeslagen weg resulteert in het prachtige 'klassieke' nummer 'Grand Hotel'. Het gaat weer goed met de band tot 1977, dan wordt het stil rond Procol Harum. En hoewel ze niet officieel is opgeheven, is Procol Harum na een decennium simpel 'Beyond these things.'
De tekst
De originele bezetting komt in 1991 weer bijeen voor een album en een tour. Het album spreekt niet echt tot de verbeelding en ondanks de individuele talenten van Brooker en Reid is de magie toch over. Procol Harum zal altijd herinnerd worden als de band die ons "A Whiter Shade Of Pale" gaf. Een lied dat de meeste van ons graag neuriën, hoewel weinigen de volledige tekst kennen. Nou daar is die dan:
We skipped the light fandango
turned cartwheels 'cross the floor
I was feeling kinda seasick
but the crowd called out for more
The room was humming harder
as the ceiling flew away
When we called out for another drink
the waiter brought a tray
And so it was that later
as the miller told his tale
that her face, at first just ghostly
turned a whiter shade of pale
She said, 'There is no reason
and the truth is plain to see.'
But I wandered through my playing cards
and would not let her be
one of sixteen vestal virgins
who were leaving for the coast
and although my eyes were open
they might have just as well've been closed
She said, 'I'm home on shore leave,'
though in truth we were at sea
so I took her by the looking glass
and forced her to agree
saying, 'You must be the mermaid
who took Neptune for a ride.'
But she smiled at me so sadly
that my anger straightway died
If music be the food of love
then laughter is its queen
and likewise if behind is in front
then dirt in truth is clean
My mouth by then like cardboard
seemed to slip straight through my head
So we crash-dived straightway quickly
and attacked the ocean bed
Betekenis
Het een na laatste couplet is dus verdwenen in de single versie en het laatste is zelfs nooit op plaat gezet. Geen wonder, want deze Shakespeareaanse tekst is moeilijk te zingen en had de uitgebrachte versie zeker niet verbeterd. En toch is het essentieel voor het begrijpen van het nummer. Eindelijk leren we dat de dronken verleiding tot succes leidt en dat de metafoor met de zee een hoogtepunt bereikt.
We hebben gelezen wat Reid zelf zegt over de betekenis van de tekst. Zoals altijd wordt er meer betekenis aan toegekend dan de schrijver bedoeld heeft. Er is zelfs geopperd dat 'The pale lady' Marylin Monroe zou zijn en 'mermaid that took Neptune for a ride' haar relatie met J.F.K. voorstelde, die voor hij president werd gevaren heeft. De 'sixteen virgins' kan dan verwijzen naar haar leeftijd waarop ze haar maagdelijkheid verliest tijdens haar eerste huwelijk met ook een zeeman. Voldoende verwijzingen naar zee zodoende. 'At first just ghostly white, turned a whiter shade of pale' zou dan naar haar dood verwijzen. Erg ver gezocht lijkt me.
Ook zijn er die er verwijzingen in zien naar het vergaan van de Titanic. Iemand is 'skipping the light fandango' in een kamer die zich blijkbaar op zee bevindt en er gaat duidelijk iets mis als 'The room was humming harder as the ceiling flew away'. Het toegevoegde couplet wijst dan naar de verkeerde impressie dat het schip de wal bereikt in plaats van een ijsberg raakt. De verrekijker maakt de vergissing dan duidelijk. De 'sixteen vestal virgins' zou dan verwijzen naar de 16 niet gebruikte reddingsboten. Nou ja ... hoe verzin je het!
En natuurlijk wordt er weer verwezen naar het gebruik van drugs. Ik geloof Reid als hij zegt dat het gaat over een romantische verovering met als metafoor een scheepsramp. Het zal misschien een escapade van hem zijn met een jong meisje wat op schoolreisje is. Maar het meest zal gewoon poëtisch woordgebruik zijn, waaraan ieder zijn eigen interpretatie aan kan geven, zoals:
Hij zal aan het dansen zijn met zijn meisje, een fandango waarbij je cirkels draait op de dansvloer. En meteen maar de moeilijke versie, de lichte slaan ze over. Uiteraard wordt je daar ziek van, zeker als je al heel wat gedronken hebt. Hij wil stoppen, maar het publiek roept om meer. Maar hij is echt te dronken om te dansen en valt op de vloer. Dan nog maar wat drinken .... en hij is al zo ziek.
Er komt bij hem geen zinnig woord meer uit en net als de molenaar in de Canterbury Tales verkoopt hij smerige praatjes. Zij wordt er best beroerd van en wat witjes om de neus. Zij ziet het niet meer zo zitten met deze hitsige zuiplap en wil van hem af, maar hij wil haar hebben en kijkt of hij nog een andere kaart kan spelen. Hij wil niet dat ze morgen met de boot vertrekt, als maagd met de anderen van het schoolreisje. Zijn ogen zijn open, maar hij is zo beneveld dat hij echt niet meer ziet dat ze er helemaal geen trek meer in heeft.
Ze probeert nog onder de 'scheepsramp' uit te komen door te zeggen dat ze met walverlof is. Maar daar trapt hij niet in, ze zijn al veel te ver (op zee) gegaan, kijk maar door de verrekijker. Hij wordt pissig, eerst opwarmen en dan ..... Ze denkt toch niet dat de God van de Zee zich door een zeemeermin voor gek laat zetten? Zijn woede zakt als hij haar trieste glimlach ziet. Hij lacht in zijn vuistje en zou zijn smerige gedrag goed praten als hij niet zo'n droge mond had. Hij krijgt het dan toch voor elkaar om haar in bed te krijgen en ze verdrinken ze zich in elkaar en in de zee.
De mooiste nummers
A Whiter Shade Of Pale (1967)
Conquistador (1967)
Homburg (1967)
A Salty Dog (1969)
Grand Hotel (1973)
Pandora's box (1975)
Wat mij betreft het mooiste nummer van Procol Harum. Het is tevens hun laatste hit en komt van het album 'Procol's Ninth' uit 1975. Met een fraaie apocalyptische tekst van Reid. Je ziet hier op een opname van het Finse YLE/TV2.
